baisakhi 2024जालियनवाला बाग हत्याकांडbaisakhi 2024

दरवर्षी जेव्हा जेव्हा १३ एप्रिलची तारीखbaisakhi 2024 येते तेव्हा इंग्रजांच्या क्रूरतेची कहाणी पुन्हा ताजी होते. आज त्या घटनेला 105 वर्षे पूर्ण झाली आहेत. पण त्या जखमा अजूनही ताज्या आहेत. ही गोष्ट आहे जालियनवाला बागेची. भारताच्या स्वातंत्र्य संग्रामातील सर्वात दुःखद आणि क्रूर घटनांपैकी एक – जालियनवाला बाग हत्याकांडाचा दिवस. त्या हत्याकांडाचे दृश्य कसे असेल याची कल्पनाही करता येत नाही. ती घटना मोजक्या शब्दात सांगता येणार नाही. जालियनवाला बाग घटनेबद्दल थोडक्यात जाणून घ्या.

baisakhi 2024याचे कारण रौलेट कायदा असल्याचे सांगितले जाते.

हा ब्रिटिशांचा भारतीयांविरुद्धचा ‘काळा कायदा‘ होता. रौलेट कायदा 1919 च्या अंमलबजावणीनंतरच्या घटनांचा क्रम खालीलप्रमाणे होता-

*6 एप्रिल 1919 पासून महात्मा गांधींनी अहिंसक ‘सविनय कायदेभंग चळवळ’ सुरू केली.

*9 एप्रिल 1919 रोजी सत्यपाल आणि सैफुद्दीन किचलू या दोन प्रमुख नेत्यांना अटक करण्यात आली, ज्यामुळे पंजाबमध्ये अशांतता पसरली. देशभरात मोठ्या प्रमाणात निदर्शने सुरू झाली.

*कायद्याच्या विरोधात असे कोणतेही आंदोलन होऊ नये म्हणून ब्रिटिशांनी मार्शल लॉ लागू केला. ब्रिगेडियर जनरल डायर यांना पंजाबमधील कायदा व सुव्यवस्था सांभाळण्याचे आदेश देण्यात आले होते. त्यांना जालंधरहून अमृतसरला बोलावण्यात आले.

baisakhi 2024रौलेट कायदा काय होता?

पहिल्या महायुद्धादरम्यान (1914-18) सर सिडनी रौलेट यांच्या अध्यक्षतेखालील समितीच्या शिफारशींवर रौलेट कायदा मंजूर करण्यात आला. या कायद्यानुसार ब्रिटीश सरकारला भारतातील राजकीय हालचाली दडपण्यासाठी विशेष अधिकार देण्यात आले होते. ज्या अंतर्गत कोणत्याही व्यक्तीला कोणत्याही खटल्याशिवाय दोन वर्षांपर्यंत नजरकैदेत ठेवता येईल.

baisakhi 2024;13 एप्रिलला काय घडलं?

13 एप्रिल हा बैसाखीचा दिवस. त्यावर्षीही हा सण साजरा करण्यासाठी हजारो लोक अमृतसरला पोहोचले होते. जालियनवाला बागला भेट देण्यासाठीही मोठ्या संख्येने लोक आले होते. या दिवशी येथे राजकीय कार्यक्रमही होणार होता. जमाव निशस्त्र होता. शांततेत जमले होते. त्यानंतरही कोणतीही पूर्वसूचना न देता ब्रिगेडियर जनरल डायर यांच्या नेतृत्वाखाली 90 ब्रिटिश सैनिकांची तुकडी तेथे पोहोचली. बाहेर पडण्याचे मार्ग बंद झाले.

baisakhi 2024अंदाधुंद गोळ्या झाडल्या

डायरने आपल्या सैनिकांना जमावावर अंदाधुंद गोळीबार करण्याचे आदेश दिले. डायर म्हणाला- जिथे जास्त लोक दिसतील तिथे गोळीबार करत रहा. सुमारे 10 मिनिटे गोळीबार सुरू होता. अनेकांनी पळून जाण्याचा प्रयत्न केला. पण अयशस्वी. गोळ्यांपासून वाचण्यासाठी अनेकांनी जवळच्या विहिरीत उड्या घेतल्या. त्यानंतरही जीव वाचू शकला नाही.

आजही गोळ्यांच्या खुणा आहेत

असे मानले जाते की त्या दिवशी 1000 हून अधिक भारतीयांना गोळ्या घालून ठार केले होते. मात्र, ब्रिटिश सरकारने हा आकडा केवळ ३७९ दिला. आजही त्या गोळ्यांच्या खुणा जालियनवाला बागेच्या भिंतीवर आहेत.

जालियनवाला बाग हत्याकांडाचा निकाल काय लागला?

या हत्याकांडाचा केवळ भारतातच नव्हे तर जगभरात निषेध करण्यात आला. हा देशाच्या स्वातंत्र्यलढ्याला कलाटणी देणारा ठरला. संपूर्ण भारतात प्रचंड संताप पसरला. प्रचंड निदर्शने झाली. ब्रिटीश राजवट संपवण्याचे आवाहन करण्यात आले.

हंटर कमिशनने या घटनेची चौकशी केली होती, ज्याने डायरच्या कृतीवर टीका केली होती. मात्र त्याला थेट जबाबदार धरण्यात आले नाही. डायरला एकच शिक्षा मिळाली ती म्हणजे त्याला त्याच्या पदावरून काढून टाकण्यात आले आणि निवृत्त होण्यास सांगण्यात आले.